Kompania “Bradbury Wilkinson” dhe një problem me “5 lekëshin” e “Richter&Co”
Deri në vitin 1926, Shqipëria nuk kishte monedhë kombëtare e si rrjedhojë përdorte ligjërisht monedha të huaja, që krijonin jo pak probleme në shkëmbimet ekonomike të vendit apo te llogaritë publike, për shkak edhe të mungesës së kursit të këmbimit. Krijimi i Bankës Kombëtare të Shqipërisë parashikonte edhe printimin dhe futjen në treg të monedhës shqiptare, frangut ar me nënfishat e tij lekë e qindarka. 1 frang ar ishte i barabartë me 5 lekë. Në procesin e printimit të kartëmonedhave e monedhave shqiptare do të angazhoheshin disa prej kompanive më të njohura në botë për këtë shërbim. Për kartëmonedhat me prerje 5, 20 e 100 franga do të përzgjidhej kompania “Bradbury Wilkinson&Co. Ltd.” në Londër ndërsa për kartëmonedhën 1 frangë (5 lekë) do të përzgjidhej “Richter & Co” në Napoli. “Bradbury Wilkinson & Co” ishte një kompani që merrej me projektimin dhe printimin e kartëmonedhave, pullave postare dhe certifikatave të aksioneve. Kompania Bradbury u themelua në vitin 1850 nga Henry Bradbury dhe filloi printimin e kartëmonedhave në vitin 1856. Ajo ishte një nga kompanitë më të njohura në botë në fushën e prodhimit të letrave me vlerë. Në vitin 1903 kompania u ble nga “American Bank Note Company” dhe vijoi të operojë në Londër. Ndërsa “Richter & Co” u themelua në vitin 1842 nga një tipograf zviceran për prodhimin e posterave e imazheve me ngjyra. Më pas, Richter u bë furnitor i shtëpisë mbretërore italiane dhe kompania u specializua në sektorë të ndryshëm, mes të cilëve edhe të printimi i kartëmonedhave.
Një problem me 5 lekëshin e parë
Studiuesi Haxhi Shkoza shkruan se kartëmonedhat 1 frangëshe (5 lekë) të printuara nga “Richter &Co” u hoqën nga qarkullimi shpejt pasi qeveria shqiptare nuk i pranoi ato. Shkak u bë fakti se kartëmonedhat 1 frang (5 lekë) kishin si element identifikues shqiponjën romake me 1 kokë dhe jo atë shqiptare dykrenare. Sa i përket kartëmonedhave të tjera, nga kompania me qendër në Londër, fillimisht do të printohej një sasi prej 5 mijë frangash ari, të ndara në prerje 20 frangëshe të cilat do të futeshin në qarkullim në tregun shqiptar në vitin 1926. Prerja 20 franga do të ishte prerja më e përdorur në Shqipëri deri në vitet ’30 e duke zënë 62 % të nivelit të qarkullimit të parave. Më pas raporti do të ndryshonte, ku prerja 100 franga do të zinte më shumë “vend” në qarkullimin e parasë në vend. Sa i përket monedhave metalike shqiptare, ato do të bazoheshin në modelet e profesorit Giuseppe Romagnoli i cili do të drejtonte shkollën e medaljes dhe ofiçinën shtetërore italiane të letrave ne vlerë për 45 vite. E monedhat shqiptare do të gdhendeshin nga “Motti.inc” në ofiçinën e monedhave në Romë. Nga Kreshnik KUÇAJ/ SCAN
